Wettelijk kader
De KB's over het op de markt brengen van producten zijn genomen in uitvoering van het Wetboek economisch recht, boek IX betreffende de veiligheid van producten. Hierin staan de algemene veiligheidsvoorschriften die gelden voor alle producten en diensten. Voor sommige productcategorieën kunnen er bijkomend specifieke besluiten uitgevaardigd worden. Dit is het geval voor een hele reeks van producten zoals speelgoed, vuurwerk maar ook voor producten die vaak op het werk gebruikt worden zoals machines, elektrisch materieel.
Op Europees niveau is er de EU Verordening 2023/988 inzake algemene productveiligheid, Verordening 765/2008 inzake accreditatie en markttoezicht en het Besluit 768/2008/EG dat een gemeenschappelijk kader uittekent voor het verhandelen van producten.
Geharmoniseerd en niet-geharmoniseerd
Er kan een onderscheid gemaakt worden tussen producten die onder harmonisatiewetgeving vallen en deze waarvoor geen harmonisatiewetgeving is. Producten die onder harmonisatiewetgeving vallen zijn bijvoorbeeld machines, persoonlijke beschermingsmiddelen, elektrisch materieel, e.d. Voor het op de markt brengen van deze producten zijn er bepalingen vastgelegd in specifieke verordeningen en richtlijnen. Deze zijn alle gebaseerd op gelijkaardige principes (bv. CE-markering) en bovendien zijn de regels inzake het markttoezicht op deze producten vastgelegd in één verordening, nl. verordening 2019/1020/EU betreffende markttoezicht en conformiteit van producten.
Voor producten waarvoor geen harmonisatiewetgeving is, bv. ladders, niet-aangedreven handgereedschap, meubilair, gelden de algemene regels zoals vastgelegd in de verordening algemene productveiligheid (2023/988/EU) waarin ook de regels voor het markttoezicht op deze producten zijn bepaald.
Figuur – Vereenvoudigd schema EU-regels voor het op de markt brengen van niet-voedingsproducten
Toeleveringsketen
De koninklijke besluiten voorzien in verplichtingen voor alle betrokkenen van de toeleveringsketen, zowel de fabrikant, als de importeur en de distributeur. De fabrikant mag een product maar op de markt brengen als het beantwoordt aan de essentiële veiligheids- en gezondheidseisen. De importeur of distributeur zijn weliswaar geen fabrikant maar dragen toch de nodige verantwoordelijkheid. Zij mogen enkel maar producten aanbieden die conform zijn aan de essentiële veiligheids- en gezondheidseisen.
De marktdeelnemers hebben ook de verplichting om eventuele risico's van de producten te melden en alle documenten en informatie over de oorsprong van de producten bij te houden. Ze moeten er ook voor zorgen dat de producten duidelijk geïdentificeerd kunnen worden en dat hun contactgegevens makkelijk beschikbaar zijn. Op die manier kan het markttoezicht goed uitgeoefend worden.
Kader: definities marktdeelnemers
- fabrikant: een natuurlijke of rechtspersoon die een product vervaardigt of laat ontwerpen of vervaardigen, en het onder zijn naam of merknaam verhandelt;
- gemachtigde: een in de Unie gevestigde natuurlijke of rechtspersoon die schriftelijk door de - fabrikant is gemachtigd om namens hem specifieke taken te vervullen;
- importeur: een in de Unie gevestigde natuurlijke of rechtspersoon die een product uit een derde land in de Unie in de handel brengt;
- distributeur: een natuurlijke of rechtspersoon in de toeleveringsketen, verschillend van de - fabrikant of de importeur, die een product op de markt aanbiedt;
- fulfilmentdienstverlener: een natuurlijke persoon of rechtspersoon die in het kader van een handelsactiviteit ten minste twee van de volgende diensten aanbiedt: opslag, verpakking, adressering en verzending zonder eigenaar te zijn van de betrokken producten (uitz. postdiensten). |
Conformiteitsbeoordeling
Om na te gaan of een product beantwoordt aan de essentiële veiligheids- en gezondheidseisen moet de fabrikant conformiteitsbeoordelingsprocedures toepassen. Er zijn verschillende soorten procedures. De meest strenge procedures gelden voor producten waarvan een hoog beschermingsniveau wordt verwacht. Mogelijke procedures zijn bijvoorbeeld interne productiecontrole, type-onderzoek, producttesten, … Bij sommige procedures is de tussenkomst van een aangemelde instantie verplicht. Een aangemelde instantie (notified body) is een conformiteitsbeoordelingsinstantie die door de Belgische overheid is erkend en is aangemeld bij de Europese unie. De conformiteitsbeoordelingsinstantie kan slechts erkend worden als ze voldoet aan de erkenningsvoorwaarden. Een basisvoorwaarde is de accreditatie op basis van Verordening 765/2008/EG.
Markeringen en documenten
Op een product dat conform is aan de essentiële veiligheids- en gezondheidseisen brengt de fabrikant de CE-markering aan. Indien een aangemelde instantie is tussengekomen bij de beoordeling van de conformiteit wordt het nummer van de aangemelde instantie toegevoegd. De CE-markering moet op het product zelf staan. Slechts in uitzonderlijke gevallen, bv. zeer klein materieel, mag de CE-markering op de verpakking.
Verder moet het product ook vergezeld gaan van een EU-conformiteitsverklaring (vroeger/ EG-verklaring van overeenstemming). Het model van de EU-conformiteitsverklaring is gelijklopend voor alle producten. Ook de eisen voor bijkomende informatie zoals het vermelden van productnamen, adresgegevens van de marktdeelnemers, gebruiksaanwijzingen, zijn hetzelfde.
