In april 2018 – tien jaar na het verschijnen van de vorige versie – verscheen een geüpdatete versie van de VCA-checklist (VCA 2017/6.0). Waarom werd er tien jaar gewacht?
Marc De Locht:“Hiervoor zijn er verschillende redenen. Een eerste reden is uiteraard dat je geen nieuwe versie moet maken gewoon maar om te veranderen. Zo'n nieuwe checklist moet weloverwogen zijn en inspelen op een reële behoefte. Ook vonden we het belangrijk om na de publicatie van de versie uit 2008 genoeg tijd te geven aan de contractor-bedrijven. In de versie uit 2008 zaten immers heel wat aanpassingen, en het was zeker nodig dat de bedrijven de kans kregen om hun veiligheidssysteem op te zetten op basis van die eisen. In de nieuwe versie uit 2018 zijn de kernpunten behouden maar hebben we wel wijzigingen doorgevoerd om ervoor te zorgen dat de checklist terug meer aansluit bij de realiteit op het terrein.”
Hoe werd er te werk gegaan om de nieuwe VCA uit te werken?
Marc De Locht: “We hebben eerst een bevraging bij diverse stakeholders gedaan om na te gaan wat er kon en moest verbeterd worden aan de VCA. Op basis van de conclusies van die bevraging is dan een werkgroep opgericht. In de werkgroep zaten zowel Belgische als Nederlandse vertegenwoordigers van opdrachtnemers en opdrachtgevers. Het is deze werkgroep die de volledige checklist onder de loep heeft genomen en herzien.”
Waarom Belgische en Nederlandse vertegenwoordigers samen in één werkgroep?
Marc De Locht: “Dat was noodzakelijk omdat het een belangrijke doelstelling was om na te gaan hoe de Belgische en de Nederlandse VCA op elkaar konden afgestemd worden. Het VCA-schema in België en Nederland was niet hetzelfde. Op het terrein zorgden de verschillen tussen de twee VCA-systemen soms wat voor verwarring. Vele aannemers werken immers over de grenzen heen. Het feit dat we nu met de nieuwe VCA er wel in geslaagd zijn om tot één schema te komen met één handboek en dezelfde procedures voor beide landen, vind ik een grote stap vooruit.”
En wat zijn andere belangrijke aanpassingen in de nieuwe VCA-versie?
Marc De Locht: “In de nieuwe VCA-versie heeft veiligheid opnieuw een centralere plaats gekregen. Door de jaren heen werd de checklist almaar uitgebreider en waren er op verscheidene plaatsen aspecten aan toegevoegd zoals milieu-onderwerpen. Het gevolg daarvan was dat er nogal wat overlappingen waren en dat veiligheid wat minder aan bod kwam. In de werkgroep zijn we nagegaan hoe de checklist logischer kon opgebouwd worden en hoe veiligheid opnieuw een centralere plaats kon krijgen.”
Betekent dit dat het onderwerp milieu geschrapt is in de nieuwe VCA?
Marc De Locht: “Neen, milieu is zeker niet geschrapt. Het is gewoon beter geïntegreerd. In de vorige versie van VCA behandelde hoofdstuk 1 bijvoorbeeld de functie van veiligheids- en gezondheidscoördinator en hoofdstuk 6 de functie van milieucoördinator. Nu komen beide functies aan bod in een en dezelfde VCA-eis. Dat sluit ook aan bij wat er op het terrein leeft. Bij aannemingsbedrijven worden de functies van preventieadviseur en milieucoördinator vaak door één persoon uitgeoefend. Zo hebben we dus behoorlijk wat overlapping uit de VCA-checklist gehaald en er tegelijkertijd voor gezorgd dat veiligheid, gezondheid en milieu op een geïntegreerde manier aangepakt worden. Nog een voorbeeld is het beheer van milieurisico's. Dit wordt niet meer afzonderlijk vermeld. In de nieuwe VCA staat risicobeheer nog steeds in hoofdstuk 2, maar nu wordt daar het beheersen van veiligheids-, gezondheids- én milieurisico’s onder verstaan. Milieu zit dus niet meer in een apart hoekje, maar is een integraal onderdeel van het risicobeheersingssysteem. Dat vind ik ook logischer. Neem bijvoorbeeld gevaarlijke chemische producten. Een aannemer moet maatregelen nemen om de gezondheid en de veiligheid te beschermen van de mensen die met zo'n producten werken, maar er zijn ook risico's voor het milieu. Elke aannemer moet die producten zorgvuldig stockeren of eventueel verwijderen om te vermijden dat ze zomaar in het milieu kunnen terechtkomen. Vanuit dat standpunt heeft het geen zin om het beheer van milieurisico's afzonderlijk te bekijken.”
Welke veranderingen dragen het meest bij aan de preventie op het terrein?
Marc De Locht: “De nieuwe VCA heeft zeker een aantal wijzigingen ondergaan die zullen zorgen voor meer preventie op het terrein. Zoals reeds gezegd, is het beheerssysteem voor veiligheid, gezondheid en milieu uit de VCA niet echt gewijzigd ten opzichte van vorige versies, maar er is wel meer belang gegeven aan de wijze waarop het systeem in de praktijk wordt gebracht. Ik kan dit verduidelijken met het voorbeeld van de taakrisicoanalyses. De vorige versie had het vrijblijvend over het opmaken van taakrisicoanalyses als er specifieke risico’s zijn. De nieuwe versie legt een duidelijke eis op: jaarlijks moet er ten minste één taakrisicoanalyse gemaakt worden voor één welbepaalde taak. Dat is veel concreter én het leidt tot meer veiligheid op de werkvloer. Nog een voorbeeld: de toolboxmeeting is nu opnieuw verplicht voor VCA*. Een toolboxmeeting is een goed instrument om veiligheid blijvend onder de aandacht te houden in een bedrijf. Het is dan ook belangrijk dat alle aannemers hierop inzetten, ook de kleinere aannemingsbedrijven.”
De nieuwe VCA benadrukt ook duidelijker de verantwoordelijkheden van aannemers ten opzichte van onderaannemers. Waarom was dat nodig?
Marc De Locht: “Op het terrein zien we dat steeds meer aannemers op hun beurt onderaannemers inschakelen voor het uitvoeren van specifieke werkzaamheden. Het is dus belangrijk dat de verantwoordelijkheden in de hele keten duidelijk gesteld worden en dat het volledige veiligheidssysteem geborgd wordt. In de VCA is dit nu concreet gemaakt met de eis dat aannemers een periodieke VGM-beoordeling moeten uitvoeren van hun onderaannemers. Die eis zat al in de vorige versie van VCA maar was enkel verplicht voor VCA P-bedrijven. Nu is het ook een must voor de VCA**. Voor de VCA**-aannemers zal het wel wat inspanningen vragen om aan deze nieuwe eis te voldoen, maar gezien de economische realiteit, is het echt wel nodig dat dit nu ook voor de VCA** wordt opgelegd.”
Zijn er ook plannen om nieuwe versies van VCU en VCO uit te werken?
Marc De Locht: “Momenteel zijn we inderdaad bezig met VCU. VCU richt zich naar uitzendondernemingen die uitzendkrachten beschikbaar stellen aan VCA-bedrijven. Het is nog te vroeg om in te gaan op welke wijzigingen er precies aankomen. Daarna komt VCO aan bod. Voor VCO wordt wellicht de belangrijkste vraag hoe deze certificatie gepromoot kan worden. Er zijn immers maar erg weinig opdrachtgevers die de stap hebben gezet naar het VCO-certificaat. Persoonlijk vind ik dat jammer omdat VCO inzet op de samenwerking met VCA-gecertificeerde aannemers. Als opdrachtgever heb je er enkel maar baat bij als die samenwerking vlot verloopt. Vanuit mijn job bij BASF als teamleader contractor safety kan ik alleen maar vaststellen dat er het laatste decennium sprake is van een evolutie waarbij alle contractors proactief werken aan meer veiligheid van hun mensen. Contractors zijn wel degelijk erg begaan met preventie. VCA heeft hier zeker een belangrijke rol in gespeeld door aannemers tools aan te reiken die hen helpen om het preventiebeleid in de praktijk te brengen en de risico’s te beheersen. Het lijkt me dan ook belangrijk dat we vanuit VCA blijven verder werken aan die positieve evolutie en dan vooral door nog meer in te zetten op de goede samenwerking tussen opdrachtgevers en aannemers.”
Gebaseerd op een interview met Marc De Locht, preventieadviseur contractormanagement bij BASF en voorzitter van het uitvoerend comité van BeSaCC-VCA
